Yıllardır nereye gidersem gideyim, Türkiye’nin her köşesinde sorulan sorular aynı. Ancak, yıllar geçtikçe bazı sorular daha fazla öne çıkmaya başladı, yenileri eklendi.
Mesela “enflasyon yıl sonu ne olacak ?” diye soruluyor. Ben de sürekli “size ne ki devletin açıkladığı enflasyondan ?” diye cevap veriyorum. Kimsenin yaşantısı, yaşam maliyeti ya da üretim maliyetiyle uyuşmayan istatistiğin bu derece önemseniyor olması hala Cumhuriyetin kurumlarına saygı duyulduğunu da anlatıyor sanki. Yine de mali tabloları ve gelecek öngörülerini TÜİK rakamlarını kıstas alarak hazırlamak tarihi bir hata olur. Dolayısıyla “her firma kendi maliyet endeksini hazırlasın” diyorum. Bölgeye, sektöre ve firmaya göre değişebilir maliyetler. Dolayısıyla ilk olarak 25 en fazla ağırlığı olan kalemle başlamalı, basit olsun diye. Sonraki zamanlarda detaylandırılabilir.
“Dolar ne olacak ?” sorusu hiç değişmiyor aslında. Serbest fiyat oluşumuna her yönden müdahale edildiği için “Yüce Yaradanın dediği olacak” diye cevap veriyorum. Sonra da Yalın Alpay ile beraber yazdığımız “Olaylarla Türkiye Ekonomisi” kitabını hatırlatıyorum. Kitabın azımsanmayacak kadar fazla sayıda devalüasyon ve döviz atağı tarihçesinden bahsettiğini, yapısal reformları sürekli yarıda bırakan bir ülkede önünde sonunda ulusal paranın değer kaybetmeye devam edeceğini anlatıyorum. Dolayısıyla kurlar uzun süre sabit kalıyor ya da az çok geriliyorsa, borcu ya da ödemesi olanların bunu fırsata çevirmesi gerektiğini anlatıyorum. “Dövizle işi olmayan döviz almasın” diyorum çoğunlukla, çünkü bu enflasyona karşı döviz kuru da korumadı yatırımcıyı.
“Borsa ne olacak” sorusu açıksası yeni bir soru. Faiz bu kadar düşük kalıp, dövizin reel olarak kazandırmadığı bir süreçte borsanın yükselmesi doğal. “Sabırlı ve dikkatli olanın para kazandığı bir yer” diye tanımlıyorum.
“Erdemli İnsan Nedir ?..”
Tabii “altın ne olacak ?” ve “gayrimenkul ne olacak” soruları da geliyor. Olmazsa olmaz, kripto paralarla ilgili de soru geliyor. Ancak tüm bu soruları dinlerken içimden şunu düşünüyorum. Hiç kimse reel kar peşinde değil, çoğu insan panik içinde enflasyona karşı kendini korumaya çalışıyor. Bazıları zarardan kurtulmak için çabalıyor. Çocuğunun okul parasıyla bile şansını deneyen var. Sakın siz denemeyin.
Birkaç yıl önce biri bana “hocam bana emanet edilen parayla altın aldım zarardayım” dedi. Ben de “müstahaksın kusura bakma” diye cevap verdim. Emanet edilmiş para üzerinden kar elde etmeye çalışmış olan bu kişiye finansal okuryazarlık değil öncelikle ahlak sorunu olduğunu anlattım. Umarım anlamıştır.
Değerli Dostlar, pek az insan yaptığı işin yanlışlığını anlayıp pişman olur. Birçok kişi o işin üzerini örtmeyi başaramadığı ve açığa çıktığı için pişman olur. İnsanlar en zorlu imtihanları böyle zamanlarda geçirir. Bu açıdan bakıldığında 2023 herkes için imtihan senesidir desem yanlış olmaz.
Prof. Dr. Emre Alkin
