Daha önceki yazılarımı takip edenler Pandemi esnasında yapılması gerekenleri tek tek ve ayrıntılı şekilde yazdığımı biliyordur mutlaka. Ancak ne kadar uğraşırsak uğraşalım, bu felaketten bize bazı izler kalacak. Hatta silinmeyecek izler kalacak diyebilirim.
Dünya Bankası geçenlerde şu uyarıda bulundu: “Düzeltici önlemler alınmadığı takdirde, küresel büyümede hayal kırıklıkları on yıl devam edebilir.” Dünya Bankası raporlarında da küresel üretimin 2025 yılına kadar salgın öncesinden %5 daha düşük seyredeceğini öngörmüştü.
Daha önceki raporlarımda sıkça bahsettiğim konu burada da öne çıkmış gözüküyor. “Eski Performansa dönmek için ne yapmalıyız ?”. Dünya Bankası Baş Ekonomisti Carmen Reinhart bu konuda müjde vermemiş. Reinhart’a göre Pandemi öncesi performansa dönmek uzun sürecek. Hatta Pandeminin etkileri bazı ülkelerde kalıcı olabilir diyor. İlaveten de şöyle bir benzetme yapmış:
“Tıpkı COVID-19’dan iyileşen bazı hastaların uzun süreli semptomlar çekmesi gibi, bu yılki V şeklindeki toparlanma sırasında aynı durumun küresel ekonomi için de geçerli olacağı anlaşılıyor”
Dünya Bankası raporu aslında bir anlamda, eksik bıraktığımız ve yapmaktan kaçındığımız işleri de bize hatırlatıyor. Açıkçası 30 trilyon dolara yakın destek ve aşılamanın hızlanması umulandan hızlı bir iyileşmeyi ortaya çıkarırken, düşük eğitim, yüksek borçluluk, savaş dönemi borç seviyeleri, gelir ve fırsat eşitsizliklerin artması tüm sorunların parayla çözülemeyeceğini de bize gösteriyor. Okuma yazma oranlarından, yüksekokul mezuniyetine, temiz suya ulaşmadan internet kullanımına kadar her yerde ciddi bir eşitsizlik yaşanıyor.
Bloomberg’in röportaj yaptığı bir akademisyen, tarihsel bir incelemenin sonunda Pandeminin yan etkilerinin onlarca yıl devam edebilme ihtimalinden bahsederken, Uluslararası Çalışma Örgütü 255 milyon kişiye yakın bir işsizlik maliyetinden bahsediyor. Pew Araştırma Merkezi ise küresel ölçekte orta sınıfın 1990’lardan beri ilk kez küçüldüğünü ifade etmiş. Ayrıca Büyük Buhran’dan sonraki en büyük GSYH düşüşü pandemide ortaya çıkmış gözüküyor.
“Kolay atlatacaklar ve zor atlatacaklar…”
Oxford Economics tarafından 162 ülkede ve 31 ölçüt ile gerçekleştirilen bir araştırmada Filipinler, Peru, Kolombiya ve İspanya’nın en uzun süreli sancıyı çekecek ülkeler arasında olacağı, Avustralya, Japonya, Norveç, Almanya ve İsviçre’nin de meseleyi kolay atlatacak ülkeler arasında olacağı tespit edilmiş.
Uluslararası Para Fonu ise diğer krizlerden farklı olarak bu sefer gelişen ekonomilerin daha büyük darbe alacağını ve ABD gibi büyük ekonomilerin ise öngörülenden daha hızlı toparlanıp büyüyeceklerine dair kanaatini ortaya koymuş durumda.
Özetle, Pandeminin yaralarını sarmak Türkiye gibi ülkeler için kolay olmayacak gibi gözüküyor. İşte bu sebeple sunduğumuz hikâyenin uluslararası ölçekte kabul edilebilir ve heyecan verecek tarzda olması çok önemli diye düşünüyorum.
Prof. Dr. Emre Alkin
