Dünkü yazımda bu konuya değineceğimi söylemiştim. Şimdi bu konuda ana hatları belirten yorumumu paylaşıyorum.
Biden’ın ara sıra söyledikleri ağzından kaçan yanlış cümleler olarak nitelendirilse de, son günlerde tekrar tekrar ifade ettiği kelimeler dikkat çekici: “Putin savaş suçlusu olarak yargılansın.”
Sade vatandaştan gelse, duygusal bir tepki olarak nitelendirilebilirdi. Ancak bu kelimeler ABD Başkanından çıkıyor. Adeta bir çağrı yapıyor aslında. İki defa üst üste yaptığı bu çağrının anlamını tekrar hatırlayalım:
Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü’nde “savaş suçu” tarifi 8. Maddede belirtiliyor. Bu madde, hem uluslararası hem de ulusal düzeydeki silahlı çatışmalarda işlenebilecek suçları tanımlıyor. Savaş suçu sayılan tüm fiiller genel olarak dört başlık altında toplanmıştır.
- 1949 Cenevre Sözleşmelerinin Çok Ciddi Şekilde İhlali
Bu madde de kasten öldürme, askeri gereklilik olmadan, yasadışı ve keyfi olarak mülkiyetin yaygın yok edilmesi veya sahiplenilmesi, rehin alma gibi ibareler var. - Uluslararası Silahlı Çatışmalarda Uygulanabilir Yasa ve Geleneklerin Diğer Ciddi İhlali
Bu maddede çarpışmalarda doğrudan yer almayan sivil bireylere ya da sivil nüfusa karşı kasten saldırı yöneltilmesi, askeri olmayan, yani askeri maksatlı olmayan sivil hedeflere karşı kasten saldırı düzenlenmesi, savunmasız veya askeri hedef oluşturmayan kent, köy, yerleşim yeri veya binaların bombalanması veya bu yerlere herhangi bir araçla saldırılması gibi tanımlamalar var. - Uluslararası Nitelik Taşımayan Bir Silahlı Çatışmada, 1949 Cenevre Sözleşmeleri’nin Ortak 3. Maddesinin Ciddi İhlalleri
- Uluslararası Nitelikte Olmayan Ancak Silahlı Çatışmalarda Uygulanabilir Hukukun Ve Teamüllerin Diğer Ciddi İhlalleri
Son iki madde genelde iç savaş ve çatışma hallerini içermekte. Dolayısıyla biz dikkatimizi iki maddeye vereceğiz. Dikkatle bakıldığında, Rus Askeri Güçlerinin söz konusu eylemleri sayısız defa tekrar ettikleri ve Uluslararası Savaş Suçu kapsamına giren fiilleri ısrarla ve kasıt unsuru içerecek şekilde işlediklerini söyleyebiliriz. Bu durumla alakalı Rus Devlet Başkanı Putin’in herhangi bir ikaz ya da uyarısı olmadığı, aksine bir de başka unsurları da benzer fiiller işleyecek halde savaş bölgesine sevk ettiği anlaşılıyor.
“Savaş Suçlusu Gıyaben Yargılanmıyor…”
Gelinen noktada Ukrayna unsurlarının da bazı fiiller işlediğine dair belge ve görüntüler de sunuluyor ancak, bunların işgal altındaki bir ülkenin vatandaşlarının meşru müdafaası olarak nitelendirilip nitelendirilmeyeceğini şimdiden söylemek zor.
Savaş suçluları Lahey’deki Uluslararası Ceza mahkemesinde yargılanıyor. Mahkemenin görev alanı şu: Uluslararası toplumun tamamını ilgilendiren, en ağır cürümler olup bunlar soykırım suçu, insanlığa karşı işlenen cürümler, savaş suçları ve barışa karşı işlenen suç olarak da saldırı suçlarını işleyenleri yargılamak. Bu mahkemede gıyabi yargılama yapılmadığı için, suçlanan kişi bizzat hazır bulundurulur. Mahkeme en fazla 30 yıl veya çok ağır suçlar için müebbet hapis cezası verebiliyor. Mladiç vakasında olduğu gibi bir savaş suçlusu ilan edilen bir kişiyi ya kendi ülkesinin güvenlik güçleri yakalıyor ya da firari olduğu zaman mevcut bulunduğu ülkenin güvenlik güçleri devreye giriyor.
Putin için bahsettiğimiz süreç başlatılır mı bilemem, ancak ABD Başkanı’nın ağzından çıkan söz geri alınır bir söz değil. ABD Başkanı’nın savaş suçlusu olarak telaffuz ettiği bir kişiyle tekrar diplomatik münasebete başlaması mümkün mü bilemiyorum. Ancak yukarıda belirttiğim gibi, konu oldukça ciddi ve rastgele ağza alınmayacak mahiyette.
Prof. Dr. Emre Alkin
